Azerbaycan Müzesi, Büyük Çarşı, Mavi Cami, El Goli, Maqbaratoshoara (Şairler Anıtı)

Tebriz:Şiirle Yoğrulmuş Zaman, Türk Yurdu

Sabahın ilk ışıklarıyla birlikte, uçağımız Tebriz’e iniş yapıyor. Doğu’nun serin rüzgârı yüzümüze değdiğinde, bu kadim şehrin bize fısıldadığı bin yıllık hikâyeleri duyuyoruz adeta. Önce mis gibi demli çay eşliğinde yerel tatlarla donatılmış nefis bir kahvaltı ile güne başlıyoruz. Ardından yüzyılların izini süreceğimiz rotamız başlıyor. 

İlk durağımız, İran Azerbaycanı'nın tarihine ışık tutan Azerbaycan Müzesi. Bu müze sadece arkeolojik eserleriyle değil, kimlik ve belleğin taşlara kazındığı biçimiyle bizleri etkiliyor. Sonra, İpek Yolu’nun canlı damarlarından biri olan Tebriz Büyük Çarşısı’na geçiyoruz. UNESCO Dünya Mirası listesindeki bu kapalı çarşı; halıları, baharatları, bakır işçiliği ve labirenti andıran sokaklarıyla bir zaman kapsülü gibi... Burada sadece alışveriş yapılmaz; geçmişle sessiz bir sohbet edilir.

Günün ortasına doğru, şehrin maviye bürünmüş mabedine, Göy Mescid (Mavi Camii)’ye uğruyoruz. 15. yüzyıldan kalma bu abide, çinilerindeki renkler ve desenlerle sanki hala nefes alıyor. Depremlerle parçalanmış, ama zarafetiyle hâlâ ayakta.

Biraz dinlenmek ve Tebriz’in doğayla dans eden yüzünü görmek için şehrin güneyine doğru iniyor, El Gölü’ne (El Goli) varıyoruz. Havuzun ortasındaki pavyon, göle düşen gölgelerle birlikte bir masal sahnesi gibi. Burada yürürken Tebriz'in başka bir ritmini duyumsuyoruz; daha yumuşak, daha huzurlu.

Günün son ziyaretinde, İran şiirinin kalbinde bir durak:Maqbaratoshoara yani Şairler Anıtı. Burada, yüzyıllardır Fars ve Azeri edebiyatına yön veren büyük şairlerin huzurundayız. Sessizlik, kelimelerden çok şey anlatıyor.

Akşam yemeğimizi yerel tatlarla süslenmiş bir sofrada alıyor, ardından günün yorgunluğunu omuzlarımızdan bırakmak üzere otelimize geçiyoruz. 

Azadi Kulesi, Gülistan Sarayı, İran Ulusal Müzesi, Tajriş Çarşısı, Tabiat Köprüsü

Tahran:Zamanın Katmanlarında Bir Başkent
Sabah erken saatlerde Tebriz’e veda ediyor, İran’ın karmaşık ve büyüleyici başkenti Tahran’a uçuyoruz. Uçak alçalırken Elburz Dağları’nın gölgesinde uzanan bu dev şehir, hem modern İran’ın kalbi hem de kadim bir geçmişin yankılarını taşıyor. Havalimanında bizleri bekleyen aracımıza binip şehir keşfimize başlıyoruz.

İlk durağımız, Tahran’ın sembolü haline gelmiş olan Azadi Kulesi. 1971 yılında İran İmparatorluğu’nun 2500. yılı anısına inşa edilen bu anıt, modern mimarisiyle geçmişe açılan bir kapı gibi… Ardından, Kaçar hanedanlığının zarafetini taşıyan Gülistan Sarayına gidiyoruz. Aynalı salonlar, göz alıcı çiniler ve zamanın ihtişamı hâlâ duvarlarda yankılanıyor.

Günün devamında, İran topraklarının binlerce yıllık tarihini bir araya toplayan İran Ulusal Müzesine uğruyoruz. Her eserde, bir uygarlığın nefesi var; Medlerden Sasani’ye, Ahamenişlerden İslam sonrası döneme uzanan bir anlatı… Taş, toprak, heykel, yazıt; her biri geçmişin kelimesi gibi.

Sonra rotamız, Tahran’ın canlı ritmini hissetmek üzere Tajrish Çarşısına çevriliyor. Baharat kokuları, taze meyveler, geleneksel tatlar ve yerel halkın arasında yürümek bile bu şehri tanımaya yeter. Çarşının hemen bitişiğinde yer alan İmamzade Saleh türbesi, mimarisiyle büyülüyor.

Günü, modern İran’ın estetik yüzünü temsil eden Tabiat Köprüsü ile noktalıyoruz. Üç katlı bu yaya köprüsü, iki büyük parkı birbirine bağlıyor ve gün batımında şehri izlemek için en güzel noktalardan biri.

Akşam yemeğimizi güzel bir Tahran sofrasında aldıktan sonra otelimize geçiyoruz. Bugün, geçmişle bugünün, gelenekle değişimin arasında bir yolculuk yaptık. Tahran, bize sadece başkent değil; İran’ın ruhunu, dönüşümünü ve direncini de fısıldadı.

Hz Fatımâ Masume Türbesi, Cemkeran Camii, Kaşan Fin Bahçesi, Tabatabai Evleri, Abyane Köyü, İsfahan

Bugün İran’ın güneyine doğru yol alıyoruz. İlk durağımız, ülkenin önemli dini merkezlerinden biri olan Kum. Burası, İran’ın en kutsal şehirlerinden biri olarak kabul edilir ve aynı zamanda önemli bir ilim merkezidir. Kum’da ilk olarak Şii dünyasının en kutsal ziyaret noktalarından biri olan Hz. Fatıma Masume Türbesi’ni ziyaret edeceğiz. Altın kubbesi ve etkileyici mimarisiyle dikkat çeken bu türbe, manevi atmosferiyle ziyaretçilerini büyülüyor. Ardından, özellikle hacı adaylarının büyük ilgi gösterdiği Cemkeran Camiini göreceğiz. Bu cami, İmam Mehdi ile ilgili anlatılan rivayetleriyle de dikkat çeker. Kum’da geleneksel İran mutfağından lezzetleri tadacağımız keyifli bir öğle yemeği molası verdikten sonra, İran’ın antik kentlerinden biri olan Kaşan’da, İran Bahçeleri kategorisindeki en önemlilerinden birini ziyaret ederek devam ediyoruz yola, Fin Bahçeleri… Fin Bahçelerinde Pers mühendisliği hakkında biraz konuştuktan sonra, bu kez koynunda biraz hüzünlü bir aşk hikayesi saklayan Tabatabai Evlerine gideceğiz. Tam bir Pers mimarisi ile karşılaşacağımız bu evlerde, alçı işlemeleri, ayna işlemeleri, rüzgar  kuleleri, yazlık ve kışlık odaları, nefis bahçesi ve eyvanıyla görenleri kendine hayran bıraktırıyor.  Bir sonraki durağımız ise Kırmızı Köy olarak bilinen, içinde halen Sasanilerden ve Selçuklulardan kalma eserler barındıran Zerdüşt köyü Abyane. Burada kısa bir gezinin ardından İsfahan’a doğru yolculuğumuza devam ediyoruz. İsfahan’a varışımızda akşam yemeğimizi alıyoruz ve bu masalsı şehri keşfetmek ve yerel halkın yaşamlarını gözlemlemek üzere serbest zaman. 

Antik Siosepol Köprüsü, Atik Camii, Çehel Sütun Sarayı, Lütfullah Cami, Nakşi Cihan Meydanı

İsfahan :Nısf-i Cihan (İsfahan, Dünyanın yarısı). 

Bu antik şehirdeki ilk durağımız, Safavi döneminde inşa edilmiş, Zayenderud nehrinin iki yakasını bir araya getiren, “Siesepol” yani 33 kemerli antik köprü. 

Milattan çok önceden başlayıp İslamiyetten sonrasına kadar uzanan İran mimarisinin en önemli eklektik yapılarından biri olan Atik Camii ziyaret ile turumuza devam ediyoruz. 

İsfahan’a şöyle bir uğramaya gelen, ve lakin İsfahan’ın güzelliğine vurulup o şehirde senelerce yaşayan, evlenen, çocuk sahibi olan ve hatta İsfahan’da defnedilen pek çok dünya gezgininin izlediği rotayı biz de izliyor olacağız. 80.000m2 büyüklüğünde bir alana yayılan Nakşi Cihan meydanını, kubbesi ile turkuaz ve sari renkleri ile içeri girenleri büyüleyen Lütfullah Camiini, Çehel Sütun Sarayını ve o kocaman meydanın sanki gerdanına inci misali dizilmiş kapalı çarşısını biz de gezeceğiz. 

Meybod Sasani Kalesi

Sabah Unesco Dünya Mirasları listesinde yer alan, “Çöl Gelini” lakaplı Yazd şehrine doğru yola çıkacağız. İsfahan’dan yola çıktıktan sonra ilk durağımız Meybod. 

Meybod’da Sasani İmparatorluğu’nun en güzel eserlerinden biri olan Narin Kale’yi göreceğiz. Burada bir mola verip Sasani İmparatorluğu hakkında konuşacağız. Sosyolojiden ekonomiye, mimariden devlet geleneğine, şehircilikten tarım ve bilime İran’ı günümüze kadar nasıl etkilediği ve başka hangi toplumlarda iz bıraktığı hakkında sohbet edeceğiz.

Bir sonraki durağımız Zerdüşt Ateş Tapınağı. Kutsal Ateşi gördükten, Zerdüştlüğün İran edebiyatına ve mitolojisine olan büyük etkisini konuştuktan sonra, bu kez rotamız Fahadan Kerpiç Kasabası…

Bu kasabayı dolaşırken çöl iklimindeki önemini, mimarisini ve koynunda sakladığı cevherleri hakkında konuşacağız. Ara sokakları dolaşırken, bir kerpiç eve girip, çatısında çay molası vereceğiz. 

Sessizlik kuleleri veya Farsça adı ile Dahmeler, diğer Yazd durağımızın adı. Zerdüşt ayinine göre ölüler hangi ritüeller ile ebediyete uğurlandığını Sessizlik Kulelerinde konuşacağız. 

Persopolis, Nakş-i Rüstem, Narenjestan Sarayı, Saadi Şirazi'nin Bahçesi, Nasirol Molk Camii, Vekil Hamamı, Vekil Pazarı, Hafız-ı Şirazi’nin Bahçesi

Yazd şehrinden ayrılarak, özel aracımız Şiraz kentine doğru hareket edecek. İlk durağımız Pers İmparatorluğunun başkenti ve UNESCO Dünya mirasları listesinde yer alan Persopolis Antik kentine doğru hareket edeceğiz. Persopolis şehri, UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer almaktadır. Burası eski dönem antik kentler arasında sıra dışı bir yerleşim alanıdır. Bugün, burada Büyük Merdivenler, Apadana Sarayı, hükümdarların önemli politik kararları verdiği Tripylon, Haremsara Müzesi, Hazine ve Yüz Sütun Sarayı’nı ziyaret ediyoruz. Pers İmparatorluğu'nun başkenti olan Persepolis, MÖ 6. yüzyıl sonlarına doğru Pers Kralı I. Darius (Dara) tarafından kurulmuştur. Darius'dan sonra tahta çıkan I. Serhas (Xerxes) ve Artakserkses (Ardaşir) şehri büyüterek harika anıtlarla doldurmuşlardır. Persepolis Saray, Tören Salonu ve Kral Mezarları bölümünden oluşmaktadır. Persepolis'te kral sarayları taşıma toprakla yapılan, tepesi 473 metre uzunlukta, 86 metre genişlikte ve 13 metre yüksekliği olan yapay bir tepe üzerinde bulunmaktaydı. Sarayların bulunduğu bu taraçaya iki geniş merdivenle çıkılıyordu. Merdivenlerin yan duvarları kabartma heykellerle doludur. Kserkses'in taht salonunda, her biri 20 metre yükseklikte olan ve üzerinde 2 metre yükseklikte başlıkları olan 100 sütun bulunur. Başlıklar boğa ve insan şeklinde ve sarayın iki büyük sütunla tutturulan kapısının yüksekliği 11 metredir. Kapıdaki sütunların önünde, yüzleri insan şeklinde olan iki boğa heykeli vardır.

Persepolis'teki ziyaretlerimizin ardından Nakş-ı Rüstem antik şehrine gidiyoruz. Nakş-ı Rüstem, (Kaya Mezarlar) İran'ın Fars eyâletinde bulunan Persepolis'ten 12 km kuzeybatıda bulunan bir arkeolojik sitedir.  Fars mitolojisi kahramanı Rüstem'i tasvir ettiği düşünülen, anıt mezarların altlarındaki Sasani oymaları sebebiyle Nakş-ı Rüstem "Rüstem'in Resmi" denilmiştir. Nakş-ı Rüstem'de, Akameniş krallarına ait yedi adet mezar vardır. Üzerindeki yazılar açık şekilde bir tanesinin I. Darius'a ait olduğunu belirtir. I. Darius'un yanında, üç tanesinin, I. Xerses, I. Artaxerses ve II. Darius'a ait olduğuna inanılır. Persepolis'in arkasında tamamlanmış şekilde bulunan iki mezar da büyük ihtimalle II. Artaxerses'e ve III. Artaxerses'e aittir. Bitmemiş bulunan bir tanesi, en uzun iki sene hükümdarlık yapan Arses'e, ama daha kuvvetli bir ihtimalle Büyük İskender tarafından düşürülen son Akameniş hükümdarı III. Darius'a aittir. Nakş-ı Rüstem'de mezarlara ilaveten, mezarların alt kısmında, Sasani krallarına ait olan yedi adet devasa kaya oyması bulunur. 

Şiraz şehrindeki ikinci günümüzde ise ilk olarak dünyada pembe camii olarak bilinen Nasirol Molk camiine gideceğiz. 

Işıklarla raks eden renkleri gördükten sonra, rotamız Narenjestan Sarayı. 19. yüzyılın sonlarında, o dönemde Şiraz'ın önde gelen isimlerinden olan Qavam ailesi için inşa edildi. Karmaşık çini işçiliği, güzel vitray pencereler ve portakal ve ekşi portakal (Farsça naranj, bu yüzden Naranjestan olarak da anılmasının nedeni) gibi narenciye ağaçlarıyla dolu iyi korunmuş bahçeleri ile geleneksel Pers mimarisinin bir örneğidir.

Gezimize Zend hanedanı döneminden yadigar kalan Vekil Hamam ve Vekil Kapalı Çarşıyı görmekle devam edeceğiz. Yine bir İran mimarisi şöleni daha… Akşam üzeri ise İran klasik dönem edebiyatının zirvesi olarak bilinen Hafız-i Şirazi’nin o doyulmaz bahçesine gideceğiz. Bu büyük İranlı şairin dünya edebiyatına nasıl bir etki bıraktığını konuşacağız; Hafız Bahçesi’nin o nefis ortamında… Vaktimizin el vermesi durumunda ayrıca Pars müzesi ziyareti gerçekleştireceğiz.

Şiraz gezimizi tamamladıktan sonra akşam yemeği için serbest zaman veriyoruz ve ardından Türkiye uçuşumuz için Şiraz havalimanına hareket ediyoruz.